This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project to make the world's books discoverable online.

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the publisher to a library and finally to you.

Usage guidelines

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.

We also ask that you:

+ Make non-commercial use ofthefiles We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for personal, non-commercial purposes.

+ Refrainfrom automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.

About Google Book Search

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web

atjhttp : //books . qooqle . com/

'Mw

*4+

HARVARD COLLEGE LIBRARY

FBOM THS BEQUEST OF

JAMES WALKER

(CkM of 1814) President ofHarvard College

baing gtaa to work* ia the IaftelleoUttl

PATROLOGLE

CURSUS COMPLETUS

BIBLIOTHECA UN1VBR8ALIB, INTBGRA, DNIPORMIS, COMMODA, OBCONOMICA,

OMNIUH 88. PATMM, DOGTORUM 8GR1PT0RUMQUE ECCLESIASTICOBUM

QOl

AB MYO APOSTOLICO AD INNOCENTII 111 TEMPORA

FLORUBRUNT;

RECUSIO CHRONOLOGICA

OMNIUM QUi€ EXSTITERE MONUMENTORUM CATIIOLICiE TRADITIONIS PER DUODECJM PRIORA

ECCLESIiE SjECULA,

JDITA RDITIONE8 ACCUBATIS8IMAS, INTEB 8B CUMQUE NONNULLI8 C0DICIBU8 MANUSCRIPTIS COLLATA8,

PENQUAM DII.ICENTER CA8TIGATA;

D1S8ERTAT10NIBUB, COMMBRTABII8 LCCTIONIRUSQUB VARIANTIBU8 CONTINKNTRH II.LU8TRATA ;

OWllMJS OPERIItOS POST AMPLISS1MA8 EDITIONES QUA TBIBUS NOVIS8IM1B SJSCUI.lS UEUENTUR ABSOLUTA8

DETECTIS, AUCTA; INDICIRUS PABTICULARIBUS ANALTTICIS, 8INGUL08 8IVB TOtfOS, 81 VE AUCTORES ALICUJUS WOMENTI

SCB8KQUENTIBUS, DONATA;

CAPITULIS ITFBA 1PBUM TEITUM BITE D18POSITIS, NECXON El TIIUI.I8 SINGULAllUM 1'AGIMARUM MABGINRM

SUPF.RIOREM *DISTINCUENTIBU8 SUBIECTAMQOB MATEBUM SlGNIFICANTMUS, ADORNATA;

OPERIRUS CCM DUBII8 TUM APOCRYPIII8, ALIQUA VEBO ACCTORITATE 1N OUI»INE AD TKADITIONEM

ECCI.E8IASTICAM POLLENTIBU8, AMPLIFICATA °,

DUORIIS IMDICIRUS GENEBALIBUS LOCUPLETATA : ALTEBO SCILICET RERUM, QUO CONsULTO, QUIDQUID

UNU&QUISQUE PATRUM IN QUODLIBET TBEMA 8CBIPSEBIT UNO INTUITU CONSPICUTUR ', Al.TERO

SCRiPTURiO SACRA), ex quo lectori comperibe sit obvium quinam patbes

ET IN QUIBUS OPERUM 8UOBUM LOCIS 8INGUL08 8INGULOBUM LIBBOBUM

SCBIPTUBJE TEXTU8 COMMENTATI SINT.

EDITK) ACCUBATISSIMA, CvETERISQUE OMNIBU8 FACILE ANTEPONENDA, 81 PEBPENDANTUB t CHABACTEBUM NITIDITA8

CNART* QCALITA8, 1NTEGB1TAS TEXTU8, PEBFECTIO COBBECTIONIS, OPBBCM BECUSOBUM TUM VABIETA8

TUM NUMEBUS, FOBMA VOLUMINUM PEBQUAM COMMODA 6IBIQUE IN TOTO OPEBIS DEGURSU CONSTANTBB

SI«ILIS,PRETII EII€UITAS,PR£SEBTIMQUE I8TA COtLECTIO,UNA, METUODICA ET CRBONOLOGICA,

i BEXCENTOBUM FBAGMENTOBUM OI'USCULORUMQVt IIACTENUS IIIC 1LL1C SPAR80RUM,

PBIMUM AUTEM IN N08TBA BIBLIOTDECA , Rl OPBBIRU8 AD 0MNE8 JETATES

LOC08, LtNGUAS FOBMASQUE PEBTINENTIBU8 , COADUNATOBUM.

SERIES SECUNDA,

rHRS, DOCTORSS SCRIPTORESQ lEGOfclO MAGNO AD 1NNOCENTJ

Vccittantc 3.*$). aKtflnc,

IN QUA PRODEUNT PATRRS. DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESIjE LATIN M A GREGOftlO MAGNO AD 1NNOCENT IUM III.

HISLIOTBJIGA QLBRI DNIYBBIfl,

MVB CURSUUll COMPLETORUM IR 8INGULOS SCIEMTIJ5 BCCLBSIASTICJS RAMOS BDITORE.

PATBOL<X3IA BINA EDITIONETVTI8 MANDATA EST, ALIA NEIIPE LATMA, ALIA GRJ5C0-LAT1NA.— VENEUNT MILLB ETTBECENTIS FRANCIS SBIAGINTA ET DUCENTA VOLUMINA EDITIONI8 LATINJS', OCTINGBNTIS ET MILLB TRBCBNTA GR&CO-LAT1NA. — MBRR LATINA UNIVER80S AUCTORB8 TUM OCCIDENTALE8, TUM ORIBNTALE8 BQUIDBM AMPLBCTITUR ; Hl AUTBtf, IN BA,SOLA VERSlONE LATINA DONANTCR

PATROLOGI^; TOMUS CCHI.

D. PHILIPPUS DE HARVKNG , AflBAS BOttffi SPEJ.

EXCUDEBATUK ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM, IM m IflCTA VAMBOISB, PROPE PORTAM LUTETLE parisiorum yulgo denfeh noiiinatam,

SBU PBTIT-MONTROUGB.

1855

oiduoo un sgjqraeqo xne ^inaspjd is9 \\

's»l!«J 91? 1"o sqoissoouoo soj jenbef lueunoXocu xud 9| 19 uoj)Bmii$9(p xud jnoj (s?p9oaoo suibjjoi

S9p 9AI16Ui;XOjddb 90UBU91UO0 B[ 'S9JIBUUOIS

-S9ouoo sop sojioimop 19 sraou S9| anbipui 1»1? 190 !9£8l !®ai og np iof e[ 9p nu9A uo s9ituj suoisseouoo S9p iei?' un sdJqmBqo xne

1UO0U9[|9nailff 91U9S?jd 1U90I9UJ9Ano8 91

•onbuoojonb 90iajos un 3 S9?i09j -jn inos inb 19 (sia9ai9UBd?p S9| susp onb suBarjiuin4iBiaj?luBU9UBddes9J?!|!qottiai! spipudojd S9| soinoi op neeiqBi 9| sojqraeqo xne J9nqiji8ip jibj )U90i9uj9AnoS 9^

" *S9jquieqo xne luera

-a||anuuc ^nquisip 1S9 ajjsepeo np sunai muoo spuoj sop uoiiiUBd^J op ne9|qei oq

'SIUOJBd SJn9| 9p'$U0lSS9J0Jd 19 S0Jn9U19p

;s9JiHi{|;ru xnoiidgq 890 op iU9iU9A0ora 0| onb isuiB 4JoS|y(p oouoSpj e[ op 9|oojj8b 19 9|BioJ9ruaioo uoiieniis e| ojijbiiuoo 9Jiej $, s^jdojd. 'sanbiisji&is "siU9ranoop sap sojq -qieqo xne pnqujsip )ss |i (99Uub onbeq^ .

•1u9ui9A^qoe jnoi

JQOd 9JIBJ ^ 1U91S9J inb S9[|90 19 S9)IBJ S9SU9(1 -?PS9| J9)U9S?jd 1l6p 9)dm09 99 tS9SUd9J1,

-uo no xnsABj) gpainiBu onbsqo Jnodso^p -jooob suo{)eoo||e so| 9||oddej mb j9i|no. -{IJRd eidaioo un 's^ieiopds sitq' sop nuoA.

119 S^inj^X9 S9J1BU!PJ0BJ)X9 XlieABJI S9| JBd.

Sojqaieqo xnu opuue enbeqo npuaJ )so |[

. *S9^su9d^p s^ramossep. irjRiuoai np 10 saiBupdun s^inoj sop sounoef S9p uoiienuiiuoo e'| jnoci s^ino^xo xubabji S9p uopunijs B[ ep |Bio?ds 9)dmoo nn sojq- -racqo xuenpuoj is9[i 49?uue enbeq^ .

•9uS -j«d9tp s9ssibo sop saoiiej^do S9[ jns 19 iiorien^is B| jns (9Jieaiuibs uodduj an sojq -uieq^ xne pnqiiisip iu9(U9||9nuue isa |[

*siuBJ9AIJ S9J{B19[jdOJd S9|

j?d 19 oqqnd jos^ji 9| jed soiujnoj somroos

S9D 1UB1U0IU np Onb 1SUIB 4S9*J?IAU S9p uoi)

-bSiabu B| ep iu9ai9uuoVi99jJ9d 9[ jnod s^) -no^X9 xneABJ) S9p iBiopds-neoiqB) un sojq -rpeuo xne ?iu9s?jd iso |{ c9oioj9X9 onbeqo jnoa 19 'seidiuoo sep io|'e| 9p indc|n4| y

• #S9jquiBqo xnop sop sojqai9ai xne s^nquisip iuos soidruoo soo uoiss9S 9nbBqo 9p 9j'niJ9Aiio,[ y 's^m^A -.iiis no s^Suip 4»^ino9X9 iiiojiib soiuni sop s.inoiu?9ui S9|' 9nbs9nDiSo[opSi9 s9nb{So(Bj -.>uiui (s9nbiSjn||Kipui xiibabji sdp npu9J -o)duioo un iu9uio)|9nuuB ^jiqnd )so |j

'S99sii9d9p s^miuos s9|>in[eoi9 s^ino^xo xni/ABJis.ip iei^| )uo;i

-noo uoddej 99 f sio[ sop nuoA uo su -U9 xneueo S9p unosqo jns ^JBd^s )jo< un 4jnoiBuuopjo 9Jisirum 9| jsd '^^uim ■ •Bqo 4s9jqmBq3 *n18 ?1"os^jd 19 iibj is9

•josjji np igojd ub As9q|A] S9?jiu9 xne snojod xnoo ^ sjnou^dns -oo4p siiOJp S9p J!iqei94p gjgj IHAB 851

10| R| 9p QM 9I0J1JBJ JBd O^pJOOOB ?nf

ej 9p ^oiuop^o^jd '9^uue([ suep 4oSesn 91^ ejne |i soijonbsop juoabj ue sounmi S9[ luenmpui i»i-? un s^jquieqo xne -!J1sipis9[i *0A!iB|SiS9| uojssos onbBtjo

•?<>[^ jn9[ 19 sirnpojd sjno|. *o?jnp jn9[ 4 sq\

-U90 S9p ojqraou 9| 4siunjdm9 sop iubiui 9[ 4s?suoinB iao soj inb S90iiBuuopjo; s[0| sop 9iBp e| 4siun'jdai9 19 snoiiisoi S90 9p sjiiom S9[ 9nbipui neeiqBi 93 ;sial -9ijed?p soj jns 10 siuoraossipuoJJB s9| 4

SOUBJJ 0||UU 11190 9p?9X9 UU9A9J 9[ l^

S9unaiuioo's9| Jns ia9s^d inb S)unjdui9 s >o s9Jieuip.ioeJix9 saoiiisodan sop 9i|i8i m?9jqei un *9^uuo onbeqo op siom sjoira^ S9[ suup fS9jqmBqo xne ?iu9s?jd i$9 \}

X1190 19 * XnBJflUpS S|19SUOO S9p 19 xnRdj

-nra sjiosuoo sop soioa sop )aeu9A0Jd sp ' S9| oioiipsip oj^iuem eun(p enbipui soi -bj s^pieip.i •9'jiBmud uojionjisuij jtk 4oiu9p90?ja o^uuej luepaoa 4s&orio||e -Uod^p S9p 19 S9D909.I son uoiieoipui(| (iu -GUBd^p jed 4joiu9$9ja iiop uodduj uj •osjnoq B[ op uopuoiqoj ; 9.uemmos e n np 19 sraoupjd sjno[ op s^aSedaioooe 1 L S9A9|9 S9p saiou S97 'sojqmeuo xne o- -uisip 19 4sue so[ snoi onbijqnd onpagj xub/oj S9S^)[00 xub sjoisjnoq sop ojsij e*

-ob 919 iuo inb neoos 9p siiojp sop *S9! -oj sopejqraou 9| ^iuoraoiJBd^p jcd 4our -uora sejdraoo sop ioj e| 4 o^uue enbeq

*S9oriBug S9p 9Jisiuim np sLt| so| JBd (uo!iBoi|qnd ojnos ounuo siunpj ^. HioAiop 49Jqra909p ig nB sji^jjbiuos ".; -|ns?J S9| iuop *sj9A[psiii9mnoop S9*7 \, -oisiaira iu9uio)jed^p enbeqo Jnod o^jb uoiieoqqnd oun iuouijoj ^jidxo ooioj^ op'j!lino?P 1u9ra9[8?J np iiiddec| i 0.1 -oju ^ siu^mnoop so| sno'x — *s9Jd o^nbiput iso uoiieoijqnd e| )uop xr -9«is ' siuoumoop ' sop urjuo 19 t soou sjoaip S9| jnod joijqnd ^ soj^iiem ue -dmoo sop 1 90I0J9X9 190 op o^uue oj^iui B| 9p 9jqm909*p ig ne ^i^jjb Muejnoo 9 -J9X9(| op i9Spnq np 9JiosiAOjd no[ieni{ 9p tiuop^o^jd goiojoxojop joSpnq np sa ooab ^Jidxo 9010JOXOJ op sosuod^p sop • -ideqo Jed 4ji)e'jBdmoo ibi^ untp tooioj^^i op 9JniQ|0 B[' op onbod^/i ; uopjos ^ 1 -soj s90ue^io S9[ 19 s^njoojjo siuorao^ud

'S99)B)SUO0 S9SU9d^p S9| 400jA.19S Op OJIl

onbuijo i^ sojdojd S[iB)9p S9( sno) ooaq 4jc

UOt

m

'sanOiinod sa3M3i:)s saa

KIJ

PATROLOGLE

V CURSUS COMPLETUS

BIBLIOTHKCA UNIVBKSALIS, INTKGRA, DNIFOKMIS. COMMODA. ORCONOMICA.

OHNIUM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUB ECCLESIASTICORUM

AB jEVO APOSTOLICO AD INNOCENTH III TEMPORA

floruerunt; REGUSIO CHRONOLOGICA

7

ONNIUM QUiE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLlCiE TRADITIONIS PER DUODECJM PRIORA

ECCLESIifi SiOCULA,

JUXTA EDITIONE8 ACCOBAT1S8IMA8, INTER 8B CGMQUE NONNULLI8 CODICIBU8 MANUSCRIPTI8 COI.LATAS,

PERQUAH DILIGENTEB CA8TIGATA;

BISSERTAT10N1BU8, COVNENTARII8 LECT10NIBC8QUE VARIANTIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA ;

OBNIBUS OPEBIBU8 POST AMPLISSIUAS EDITIONE8 QUJt TRIBU8 NOVISSIMI8 8JECUL1S DEUENTUR ABSOLUTAS

DBTECTI6, AUCTA; 0MCIBU8 PABTICULARIBU8 ANALYTICI8, 8INGUL08 8IVB T0MO8, 81TB AUCTORE8 ALICUIU8 MOMBNTI

6UBSEQUBNTIBUS, DONATA;

CAMTULIS INTBA IP8UM TEXTUM BITB DISPOSITIS, NECNON ET TITULI8 8INGULARUM PAGINARUM MABGINBM

8UPERIOREM DI8TINGUENTIBU8 8UBJECTAMQUE MATBRlAM 8IGNIFICANTIBU9, ADORNATA;

OPBBIBU8 CUM DUBII8 TUM APOCRTPHIS, ALIQUA TERO AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM

BCCLE8IASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;

DCOBUS INDICIBUS GENERALIBUS LOCUPLETATA : ALTERO SCILICET RERUM, QUO CONSULTO, QUIDQUID

UNU6QUISQUR PATRUM 1N QUODLIBET THBMA SCRIPSERIT UNO INTUITU CONSPICIATUR ; Al.TERO

SCRIPTUR>E SACRiE, ex quo lbctori compbrire sit obvium quimam patres

ET IN QUIBUS OPEftUM SUORUM LOCIS 8INGUL08 8IKGUL0RUM LIBRORUM

SCRIPTURA TBXTUS COMMENTATI SINT.

EMTIO ACCCRATISSIMA, C&TSBI8QUE OMNIBU8 FACILE ANTEPOMENDA, 81 PBRPENDANTUR : CHARaCTERUM NITIDITAt

CMABTJB QUALITA8, INTBGRITAS TEXTUS, PBRFECTIO CORBECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETA8

TCM MUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO OPERIS DECURSU CONSTANTEB

SIMILIS, PRETII EXIGUITA8,PR£SBRTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METUODICA ET CHRONOLOGlCA,

SEXCENTORUM FRAGMENTORyM OPUSCCLORUMQUE IIACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM,

PRIMUM AUTEM 1N NOSTRA BIBLIOTHECA , EX OPERIBUS AD OMNE8 ATATES

L0CQ8, LINGUA8 FORMASQUE PEBTINENTIBU8 , COADUNATOBUM.

SERIES SECUNDA,

WKS, DOCTORES SCRIPTORESO IEGORIO MAGNO AD INNOCENTI

ttccurante %*?. SWigttt,

IN QUA PRODEUNT PATRBS. DOCTORES SCRIPTORESOUE ECCLESLE LATIN* A GREGORIO MAGNO AD INNOCENTIUM III.

»|BJI.IOTBJIQ« OB.BI18 UNIVIIIISA,

81TB CCR8CUM COMFLBTOBUM IN 8INGUL08 8CIBMTIA ECCLBSIA8TICJK BAM08 KDITORE.

PATBOLOG1A BIH A BDITIONETYPISMA1IDATA EST, ALIA NBMPE LATINA, ALIA GRJICO-LATINA,— VBNBUNT MILLB ETTRECENTIS FR ANCIS 6EXAGINTA ET DUCBNTA YOLUMINA EDITIONIS LATIN M; OCTINGBNTI8 BT MILLB TBBCBNTA GR&CO-LATINJB. — MBRB LATINA UNIVERSOS AUCTORB8 TUM OCCIDENTALE8, TCBJ OBIBBTALB8 EQUIDBM AMPLBCT1TUR ; HI AUTEM, 1N BA.80LA YER810NE LATINA DONANTUR.

/

PATROLOGIjE TOMUS CCI1I.

D. PHIUPPUS DE HARVENG 7ABBA9 BONjE SPEI.

A EXCCDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM, IN yiX DIGTA D'AM&01SE, PROPE PORTAH LUTETLE PARISIORUM VUL€0 VENFER NOMJNATAM,

ttU PmT-MONTBOU6B.

1855

•

SjECULUM XII

D. PHILIPPl

ABBATIS BONiE SPEI

SACBl «BDiNiS PBMtNSTRATENSIDN ADCT9RIS DISERTISSUI

ET D. BERNARDO CLAR^VALLENSI CONTEMPORANEI

OPERA OMNIA

J«TA EDITIONEM QUAM ANNO 1621 IN URBE DUACENSl PRELO SUBJECIT NICOLAVS

CHAMART, ABBAS BONjE SPEI

ACCURANTE J.-P. MIGNE

•IBI.I9TBBCA CLEBl UNIVBBtf M

SITE CCBSUOM COMPLBTOBCM IR SIITOUIOS SCIBirn.B BCCLBSUSTICJt BAMOS BDITOBB

O

TOMUS UNICUS

TBRIT : 8 FftAHCIS GAIXICIS

•* EXCDDEBATDR ET VENIT APUD I.-P. MIGNE EDITOREM Qf YIA WCTA VAMBOISE, PROPE PORTAM LUTETLE PARISIORUM VDLGO DENFER NOMTNATAM

8BU PETIT-MONTROUflB 1855

ELENCHUS

AUCTORUM ET OPEEUM QUI Df HOC TOMO COIII COJTINSNTUR.

PHILIPPUS DE HARVENG ABBAS BOIiK SPEI. Epistoto. Col. 1

Commentarius in Cantica. 189

Moralitates in Cantica. 489

De somnio Nabuchodonosor. 585

De salute primi hominis. 593

De damnatione Salomonis. 621

De institutione clericorum. 665

Vita S. Augustini. 1205

— S. Amandi. /233 Passio SS. Cyrici et Julitae. 1303

— S. Salvii martyris. 1311 Vita Si Fotllani martyris. 1325

— S. Gisleni confessoris. 1337

— S. Landelini confessoris 1349

— B. Odffi virginis. 1359

— S. Waldetrudis. 1375 Passio S. Agnetis. 1388 Carmina varia. 1391

,£x lypis MIGNE, au Peiit-Momiougct

EPISTOLA DEDICATORIA.

Alberlo Austrio orchiduci, Brabantke auct , Belgarum principt serenissimo ae clementissimo.

Philippum hunc nottrum, Sereniisime Princeps, e tenebris {quod ei pridem promieeram) utt quam antea nunquam viderat, iucem aspiceret, ubi primum tustuti, id fecit, ut mihi quidem visum est, quod omnino /a- ceretis, cui longa ac prope mterna relro nocte damnato cmlum temel intueri concederetur, qui profecto non in minorum asirorum aliquod aciem oculorum conjiceret, sed in solem ipsum innata luce minoribus illis ignibus communicata tantum rutiiantibus prmfutgen*em. Ita notter hic9 situ pene confecius iicet, simul ac neit exceplus est manibus, nocte veiut cum pulvere detersa statim ut cmpit enitere, non in aliquem e tuis teminorem, sed in ipsum te aspectum defixit, posiulare vitus tutelarem ad hoc9 ut in Uta luce quam adeptis exat posset perpetuum retineri.

Ego qmdem quoties iilum legi, diem qui videret, longe dignissimum toties judicavt, verum ut sub tam an« etuti nominis tutela tam angustus prodiret vehementer optavi. Quod ergo promiseram9 jam prmsto. Inqens atiquid accipere estt quidpiam donare posse magnis, neque ilti minus beneficii conferunt, si dignantur capere9 qnam si donenl. Itaque summum hoc beneficium a me meitque, innumeris aliis in nos a Serenissima Ceisi* tudine Vetlra derivatia annnmerabitnr, quodcum ilte sis princeps, quo neque domi, neque foris, neque bellicm tirtutis, neque justitim, pietatis, mansuetudinis gloria ctariorem mtas utla viderit, parva nostra tamee^qum dmtis animis suppliciler ac solemniter offerimust non adspernere. Nobiscum equidem nottrm commoditates, artc, altariumque ornamenta deberi sese iibi profitentur. Ita quidquid a nobis ad te venit9 eo certe nomine tuscipiendum venit9 quod sit tuum9 quoniam nisi tuis manibus ac humeris esset tu/fulla nostra Bona-Spes, omni spe pristini decorit, fuigorisque recuperandi penitus excideraU Siquidem posteaquam immanis perduet* lium furor in hos nostros longe iateque, ut ei vicinorum agros catamitosissimam induxisset vattitatem9 domumque hanc atque sacram ipsam ejus mdem igni tuccendistet, omnis (quaquaversum qumreremut) prcc- tidii perierat exspectaiio.

Ast ubi ciementim sum ocutis quod fragmentorum ex ejus ruinis superat \estra contpexit Cettiiudo, tum not ad instaurandam iliam excitavit, et ad extremum, ut id possemus ad quod hortabatur9 munificentim sua, qum in religiosas personas locaque pia sotet esse targissima, opem contulit. Quoia vero hmc est ejus in nos portio beneficiorum ? Ea omnia quoties ipse vel recogito mente, vel cum meis usurpo sermone, vehemens in me persentisco desiderium rationis alicujus nanciscendm, qua testata prodeat animi mei9 meorumque omnium erga itlam gratitudo.

Obsecrationes equidem nostrm9 inviciissime Princeps9 vota nostra prope continua, pro te ac tuis9 pro tui imperii tranquitlitate9 pro tum foriunm prosperitate, pro vila, pro salute tua, iotiusque patrim cmtum [eriunt9 tuperotque solliciiant, et hoc ita de tua summe admirabili humanitate fortiter spero. Mihi tux itla tum libe- ratiiatit ajfulget. Annues ette satis

Ast esto : ncstra itta pro te pielas quamvis magis magitque semper e/fervetcet accrestendo, noois tamen "*» ett salis9 nisi statuere possimus haberi nos tanto principi non ingratos. Quare in finem iltum tiber hic Serenittimm Vestrm Celsitudini dedicatur, ut omnes intettigant illam iptam spei nostrm batim esse9 nulto tempore collapsuram.

Auclorem vero habet Phitippum iltum, B. Bemardo stjnchronum , ac hujut monasterii nostri prmsulem tecundum, cujus modettia, pietas, retigio, cmtermque vetut non hominis, sed beati cujuspiam animi, morta- lium inler cmtus commorantis virtutes quantm fuerint, a me non dicenlur. Fuerunt vism nulli , cui summm tion fuerunt admirationi. Stylo fluit ejus seriptio teni quidem, sed quam pia, tam alta, docta, profunda sua- titer exprimente. In quo rarum hoc invenitur, quod auri bene tersm grata sit et dulcis, quod paribus fere periodorum numeris deducia simititer cadat oratio. Quo genere dicendi ac scribendi detectatum ill m esse twn admirabiiur, quinoveriiin ejus vita moribusque, nihilunquam dissonumexstilisse. Quominusitint quoque fii mirum, eumdem, cnm esset in vivit, viros el nobililutis el doctrinm pariter titutis peritlustret , famitiaris- timos atque amicittimos habuisse. Sapiunt enim vel ejus characteres singuii neteie quid, quo pereepto, tegentis animus enm fuitte qui ulrosquejure optimo sibi demereretur haud difficuiter persenliscat. Ut verbo omnia dicnm, Norbertum itlum instituli noslri, nostrmque domus fundatorem ubiqueredolet, eique non ordinemodo ac gradns oficii in prmiaturam, verum etiam egregim merito sanetitatis est vroximus, imo hinc magis quam Patbol, CCIJJ. a

ti PHILIPPUS DE HAICVENG ABBAS BONjE SPtl.

inde proximut. igiturquicunque erga primum illum magnaqumpiam ett animi propenti devoiionet dubio procul, idem eiiam in hunc benevola mentis inclinatione devolvetur. Deus immorialis! quam speciosa nobili- tn est qum speciosa redditur sanctitate ! Vlraque in Norberto summa fuit, ti prior non a genere tanlum, ted et a personm dignitate generosa singuiariler atlendatur. Ab eo Philippus quin hmres utriusque sit censen- dus9 nemo dubilarit. Quocirca opusculum ab eo reiigionis doctrina insiguitm monimentum augusto iltius nomini sacratum venio,qui quoniam Norbertum, slngularem ut patronum orat atque veneratur, Philippum non polesl non amare. Spem inde hanc, atque hinc inde firmissimam concepi, futurum, ut qui nostra perculsa, diruta, prostrata serenissimis ocuiis non tantum aspexeril, sed et jacentia ea qua) salva maim sortis elusa vipermanserunt, propriis opibus excitarit, non aliler sit adspecturus. Hanc etiam spem juvat ipsius operis prmcipua qumdam consideralio, quod ex parle potiori, Caniicorum explicatione contineatur. Vixerit itle quu dem, cni hmc diesua veniunt, pairim nunquam talit, at naturm satis aiiquondo; nunquam serius huic quam ilia optaverit. Vclim ergo ut qum ipsius ment fetidtsimorum inter tmrituum cohortesest aliquando conceniura, Philipput prmcinuisse videatur. Etto, sit exiguus; minus tanto patrocinio dignus, modo quos naturm com- munis condilio reddii necessarios, alterius vitm fauttos tutori suo prmnuniiei eventut. Tu itie eris% Serenis- sime Princept9 ea tuut decantabit animus in cmlum evotalus (tarde quidem ti Deut not audiai), sed revoca tus tamen aliquando.

Verum et nunc it etit ex cujus nuili alteri comparanda bonitaie clementiaque contequar, ut eum his ali* quot Philippi iaboribus, ego meique omnes tibi devoti simus atque videamur.

Deusinterea Opi. Max., Serenissime Princeps,Celsitudinem Vestram multos m annos nobis conservet iuco» iumem,a matis omnibus tam animm quam corporit cuttodiat, tandemque ad glorim cmtettit, Norberti patro- cinio, unicam laborum pro reip. Christianm defeusione tusceptorum mercedem perducat, quod obsecrant perm mebit

Strenisstmm Celtitudinis vettrm ootervantistimut client F. Nicolaus Cbaxuit, Monatterii Bonm-Spei humilit abbas.

»90990«

PROLEGOMENA.

PHILIPPI ABBATIS BONjE SPEI VITA.

(Lipaige, Bibliotheca Prcrmon$traUn$i$ ordini$9 Parisiis 1633, fol. , p. 508.)

VenerobilisPhiltpptis Harvengios, eognomento Eleemosynaring, monasterii Bonae-Spei Pramionstratensis ordinis, Cameracensis dioecesis, abbas secundus, vir diserlissimos et miriflce doctus, pius et *attelns, el gancto Bernardo Claraevallensi familiaris, origfnem traxit ex mediocris fortunae parentibus. Sfc enrm de seipso epUtota decima tertia loquitur : < Ne nobikiori plebeius videar adulari, et magis verboqoam oper* jmtiam tnam aucopari, etc. i A pneritia sua litteris admodum dedilus, quadam inflrmitate. licet per inlervalla, eorreplns est; ctijus molestias ut minus praesenttret, quam propulsasset facllius, fectioui ar- denlius insistebat. Puer grandiiisculus episcopo suo se ultro praesenlavil, a quo clericali indntos veste, et coronae titulo Fiimnuim capilis insignitus, a conditione laicali ad clericalem professionem est anntimera- lus. Egressus fines adolesceniiae soa?, dum velut hileriori domo juventus ejus tenera versarelur, divina graiia, qoae poteniior est quam natura, colaphum timoris repeiitinum ei incussit, et de mauibos ejusludl- cra pristinae vanilatis, et spein saeculi fallacem v quam avidus amplectebatiir, excussil; movens,imo cogens eum, nt qui gaudehat cltricum proliteri, diulius non differret clericalis religionis legibus cohiberi, Graia igitur violentia traclus, obedire monitis non refugit. Sicque valefaciens saeculo, abjecit quidquid in illoseduct08ambiebat,babensmultacontemptui,qtiae antepliirimumdilexerat. Mox ad Odonein Bonae Spei abbatem, vitae sancliiate elasperitate celebrem, se contulit, ut adarctamet sublimemperfectionis viam oo niagigtroacdnce oteretur. A quobabitn Prsemonstratensis religionis in BoitaeSpei ecclesia assompto, ibidem rlaustrali diversorio se reclusil. Ubi cum et depraeteritis veniam posttilaret, etpro posse mala praesentia decli- narei,adhaecilli locumetexemplumsiiffragari plurimiim 8entieDat,etinveiiioportui uon inediocriter aggau- debat.Per annum fere inteffrum ibWein conversatii*est,anleqnam ad sacros ordines promovereior, et ante- qiiam ad mininistrandnm altari ullatenus admoveretur. Quibus postmodum initiatus, prior suae Bonae Spei Ecclesiaeeligitur constiltiiturqiic. Quo itimunere, quamvis multa ad fratrum suorum instructionem et con- solationem spectantia dixisset iuculenterque scripsisset, eisque per octodecim fere annos sanctissime prae- ftrisset, qoorumdam nihilominus invidia ac livore oppognatus, cravein persecotionem suinmomque cooflt- ctum, ot ex binis ejus sobjonctis litiaris liquet, passos est. i Depioranda certe est9 inqoiebat, temporum Dostrorum injuria, ac bominum praesertim religiosorum seu Deo dedicatorum assueta, obstinataque ne- quilia, qui statos vocationisqoeobliti, livorisacinvidUc spiritu excaecati, pleruinque viros magis lilteratos ac idoueos, magisque pios ac religiosos acorrimo persequi odio , injuriaruin procellis obruere, ac omni qua possunt via, facta eorum et opera bona, vel tollere, vel oblitterare cacca et audaci mente con»iIio<jue non vereiitur. > His praesertim rerum adversaruui conflictibus Jgitalus venerabiiis Philippus , iinmobilis perstitit, pieusque ejusac patientia incoiicttssa, probauque toti mundo patuit et effulsil. Noverat quippe» quotl Tributatio patientiam operatur, patientia aulem probationem, vrobatio vero $pem ; $pe$ autem non confundit {Rom. v, 3, •)'. Proiode quo magis oppugnabatur, lanto liumilior se jejuniis et orationibus exercebat, ac rerum coelestium meditatione, vim lacryitiaruin profundens, ffuebatur; atque patieulis animi mansuetuJine omnia feliciter bilariterque suffereudo, cbariutis oflicia aemulatoribos suis, qoa- cunque ratione posset, exbibere ntinquaoi praelermitlebat. De qoibos sicut et de nonnullis ordiuis pri- matibus epistola noua, quae est ad Bartholouiaeuin Laudunensein episcopum, et epistoia duodeciina, ad Eugeniuiu papam tertium, conqueritur.

v*ir beains sanctitatis et doctrinae dariute non solum Praemoustratensem ordinem illuslravtt, sed toti Ecclesiae Dei luxit. Ea quippe diviui iugenii sui uioiiiinenta posteris, magna Eccieaiae.Dei utiliuie, reli- quii, quibus Gdei caiboure verius et coetiobitica clericaiisque disciplina illustratur, vitia profligantur , et pfee fideliuin inentes ad Dei auiorein, et coelestis patriae desideriuni mirabilitcr inflainmantor. Odoni ejtisdeniBoiiaeSpei primo abbati suffectus, luonasttcam disciptiuam ibidem fratrum discordia utcuuqo* collapgaui, niirifice rostitoit, atquesibi coinniissos in spiritu leniUtis sanctiasime ac piissiuie rexit. Ad culnien tantae crga pauperes et inopes liberaliutis et cbaritatis asceudil, ut Eleeiuosynarii iioniiue iu- sigiiiri uieroerit. Tandeui sauctitatis laude commicuus et inultis virtutum litulis gloriosus, cutu prapfe- cturae suae niuniis fideliter religioseque aonis circiler viginti septem adiniiiistrasset, illudque jam senex in Adventu Domini aiini 1182, reiiqoisset, iu Qoadragesima sequenti, sicut viunt suaui ad Cbritti Sal- vatorU exeuiplum direxerat, sic ad inaum, exutocorpore, recto cursu migravit.

Trii PROLEGOMENA.

NOTITIA HISTORICO-LITTERARIA.

(Fabric, Biblioth. med. el inf. LaJ., IV, 292.)

Philippus de Harveng, abbas secundus Bonae Spei ordinis Praemonstralensis in Hannonia Cameracenas dioecesis, dictus ab Eleemosyna sive Eleemosynarius, cujusvila ex ejus epistolis et aliis lucubrationibus descripta exstat in Joannis Lepaige Biblioih. Praemonslratcnsi , pag. 508-513, clarus ab A. 1159, et qui inter alia epilaphium panxit Urbano III, defnncto A. 1187. Scripta ejus junctim edila a Nicolao Cha- roart (1) Bonae Spei abbale, Duaci 1621 , fol. Sunt autem : Epistolw XXI, quarum decima objurgatoria ad S. Bernardum Claraevallensem. Comitientarius mysticus in Cantiea Canlicorum, Moralitate$ in eadcm Cantica, De somnio Nabuchodonosoris, De salute primi hominis9 Dedamnatione Salomonis, De inslilutioue clericorum iraclatus VI : 1 de clericoruin dignilale, 2 scientia, 5 justilia, 4 coutinentia, 5 obedientia, ct 6 sileniio.

Yila sancti Augustini. Hipponensu episcopi.

Yita sancti Amandi abbatis et episcopi Trajectensis et in Actis Sanctor., tom. I, Februar. 6, pag. $57-872.

Passio sanctorum Cyrici et Julittce.

Passio sancti Salvii marlyris.

Vita sancti Foillani.

Yita sancii Guleni confessoris et abbalis. Confer Caroluni Lecointe ad A. 651» tom. IQ, pag. 503 seq.

Vita sancti Landelini abbatis Crispinenvs in ttannonia.

Vita sanctce Odat virginis et in Aclis Sanclor., tom. II, Aprilis 20, pag. 773-780.

Yita sanctce Waldeirudis virginis.

Passio lancta? Agnetis virginis et martyris9 carmine elegiaco.

Yaria carmina, Epitaphia et Logogryphi. Ex epitaphiis illud in Ivonem habelur etiam in Actis Sanctor., t. V, Maii 2/\ p. 248. Caetera sunt in Anselniura Cautuar., Pelrum Abselarduin. Wilelinum dc Conchis, Bcrnardum Claraevall., Urbanuni III, etc.

(1) His addenda Epistola qua A. 1159 Alexaudro tertio gratulatur evecto ad papalem digniutem; ediu a Dacherio lom. II Spicileg., pag. 453 (tom. 111 edit. novae, pag. 527J.

PHILIPPI DE HARVENG

INCLYTI HONASTERII BONjE SPEI ABBATIS

EPISTOLiE.

1 EPISTOLA PRiMA. A

PHILIPPI AD WEDEMCUM.

Quarit de operibus lex dierum, an timut aui tuccet- sive ea Deut patraverit, et de lempore creaiiomt angelorum atque laptut primorum purentum.

Peits, el instanlcr petis, ul, quia certiis apud le duos ab invicem dissenlire, dum unam sententiam afier altero melius aestimat se sentire, scribam libi, cui potissimum debeas consentire. Miror quare hu- jusmodi a me judicium tam instanter inquiris, quare, ut alios pranermittam, avnnculi tui scien- tiaro super hoc non requiris ; qui et tuo religioso stoclio religiosius congauderet, et libi sciscitanti gratitis et prudentius responderet. Est enim ille, sicut religiosis moribus insignilus , sic etiam op- prime litteris eruditus, ut tibi et formam pnebere jj condignae valeat sanctilatis, el niliilominos imper- tire doctrinam Teriialis. Sed, quia tibi placuit id a me non solum sciscitari, verum instanter et huini- liter sciscitari, tandem utcunque tibi conabor re- spondere, ne me tui aesiimes conlemptorem, si ele- gero penitus reticere.

Quaeris utrum Deus ctuicta simul creaveril, an sua post invicem opera fecerit, ut secundum moram et ordinem sez dierum, mora et ordo inteltigatur et operum. Et quod legilur Deus fecisse primo illud, postmodum aliud, sic recipiat inlellectus gratiam spiriialis, ut tamen non debeat exclu;li lilleralis.

Quaestio haec nimirum obscnra et difficilis est; iinde nonuulli prioruin certavere diu et adhuc sub C juiiice lis est. In Scripturis entm divinis quxdsiii inveniuntur lam diversa, ut sibi invicem videantur adversa, dum alibi Deus sua qoasi post invicem opera fecisse ostenditur, alibi vero simul omnia creasse roanifcstius invenitur.Sed, quia non est fas9 tit divina Scriplura quidquain dicere contrarium asseratur, ne repugnans sibi ipsi, rea esse mendacii convincator; restat ut per omnia verax esse et sibi consona cognoscatur, si adjutus gratia prudens le- ctor intelligentiam coiisequatur. lluic aulem lectori sicut difficile est ejusdein Scripturae abscondila in- lellecto congruo penetrarc; si eadem penetrala niulio diffictlius verbis suflicienlibus ezplanare : quia, etsi verba sua plana satis et aperta videatur

Tatbol CCIIF.

disserenti, plerumque tamen obscura et difficilia vi- dentur audienti. Hinc est quod ea de qua quaeris sententia, nobis satis lucida non videtur, et quod de ea poiissimum possimus affirmare], certum nobis fizumque non habetur; quia scilicet tam obscura est, quod eam qtioque priores noslri ad liquiduin nou videruut ; vel potius quia eain verbis mimis sufficientibus ezploserunt, vel (qtiod veriua dici potest) quia desidia et hebetudine opprimimur nos lectores, et ad capiendum quod legimus caligante sumus ingenio tardiores.

Etsi ergo illi, qui nos tempore, el scientia prav cesserunt,camdem senientiam prout decuit pervido* runl, et eam ezpouendo salis, ut eis visum est, iu- cidam reddiderunt : £ tiobis tamen eorum exposilio ezpositione altera videtur indigere, nobis, inquam, 2 qui desides ad legendum, et hebeles ad iulelli- gendum, vix etiam levia possumus obtinere. Viden- tur enim plerisque in locis vel contraria. dicere, vel potius tam diversa, ut a nobis non facilc discer- nalur cujns eortim assertio reclitis eligatur : cura unusquisqtie in suo sensti abundans rccte sibi sentire videatur, nec alter ab altero falsitatis aper- tius argualur. Sic quippe divini tractatores eloquii sensum suum nitunlur approbare, ut tamen non pracsumant altcriuH improbare : nisi forte illuin a fide sana cognoverint deviare, vei ei circumstan- tiam lectionis manifestius obviare. Sciunt cnim quia divina Scriptura plerisque in lo<:is parit varios in- lellectus, qtiorum nullus digutis esl reprobari, qtiamvis alter altero possit amplius approbari. Et ideo plerique sic alterum eortim eligunt et commeu- dant, ut tamen eos qtii aliter seuserint errare non conlemlanl. Divcrsis ergo modis inlelligunt qtiod scriplum est : < In principio creavit Deus cceltim ct terram (Gen. i), » et c«£l<*ra quae scquunlur. Quo- ruin diversitatein, et longuin est in praesenti ad medium revocare, et superfluum praesenlesiitterulas Ulibus onerare : praesertim cnm tu non petieris ut quid super hoc singuli sentiant tibi per ordinem recenserem, sed ute duobus, quae pr^posuisti, qtiid mibi viderelur polissimum, rcsponderem. Si ergo srirem quid divinae scriptor hisioriae Moyses in liis verbis intelligi voluerit, id et ego potis>simuni ju

i

o PHILIPPI DE HARVENG ABDATfS BONjE SPEI *

dicarem, id nimirum ambiguitate postposita, prae- \ minnmus. Gum autem creala est inforrois iila et

ferendum caeleris affirmarem : quamvis, elsi aiius

aliter sen*erit non debeam reprobare, li tamen

illud .constiteril a vcrilatis regula nequaquam de-

▼iare. Potest enira idem spiritus, qui famulo suo

Moysi ad scribendum verba sua dictavit, qui eorum-

dem verborum sensum ei congruum inspiravit, po-

tesl, inquam, et alii in eisdem verbis intellectum

alicrum demonstrare, et utrumque tamen a cogni-

tione veri minime defraudare. Esl autem verisimi-

lius ut in his quac Moyses scripsit, quidquid posleri

ejus videre veraciler potuenint, qui nimirum di-

versi diversis modis ea intellexerunt, ipse quoque

Moyses ad liquidum inleliexerit , et hanc ei di-

gnatus si* Deus graliam impertire ut verbis suis

non adversos, sed diversos intelleclus viderit con-

venire.

Quia vero longum est hanc diversitntem seriatim eofligere, conabor, ntpostulas, quae potiora viden- tur, eligere : qtiae doctores ecclesiasticos amplius inveuio commendasse, quos aestimo secrela Scriptu- rarum diligentius et subtilius penetrassc. i In prin- cipio (ait) creavit Deus coelum et terram (Gen. i). i Trincipium esl Dei Verbum, Dei sapientia, in qua David perbibente {Ptal. cm), fecisse Deus creditur •oinnia quae nimiruin creatrix esl, non creata, per quam 4am spiritalia quam corporalia sunt creata. Cceli quideiu nomine Scriptura signare voluit natu- ram spiritalern, per terram vero, creaturam sigua-

confusa materia, de qua 'postmodum facta sunl om- nia ; omnia quodammodo facta sunt, quia in iila non inconvenienter jam dicunt existere, unde ea materialiter conslat procedere.

Quia ergo Deus in principio creavit coelum et terram, id est, incorpoream et corporeuin crealu- ram , non incongrue siraul omnia creasse aflirma- tur, cum omne quod creatum est, vel incorporeum vei corporeum habealur. Quod atlendens quidaiti sapiens, cum ipsum vellel Greatorem excellenter et breviler, collaudare; hauc ejus creationem verbis satis evidenlibus visus est comir.endare : c Qui vi- vii, inquit, in aeternum, creavit omnia simul (Eccli. xix). » Simul qtiippe omnia sunt creata, cum in B principio, et naiura spiritalium , et materia corpo- ralium est creata : nec deinceps aliquid vel creari dicitur, vel oriri, cujus, vel similitudo, in angelis, vel origo in informi maleria non possit inveniri. Scd, ctim simul eo modo quo dictum est, creaia sint omnia, tamen, sicut alibi scriptuin 3 esl- c prior omnittm creala est sapientia (1); > non ilia quidem quae Dco Patri coaiierna est et consubstan- tialis, sed quae creatura est non crealrix, natura scilicet ratioualis. Quae ideo sapienlia dicilur, quia divinae)sapientiae capax efficitur: etejus est voca • bulo non incongrue nominata, cui per inteilecluui simiiis est creata. Est autem creata prior omnium, non temporis antiquitate ; sed causa potins et digni-

vit corporalem : quas Deus in principio, id est, pa- r tate. Non enim lempus erat quando creala est : ei

\nr inFilk), vel in ipso operandi creavit exordio. Sic enim quod dictum est, in principio, conve- nienter potest inteiligi, ut exordium signetur ope- randi, quo sciiicet Deus, ea .quae apud se prsedesli- naverat ab aeterno, coepit exsequi realiter operando. 1n hoc aulem operandi exordio iiaturam creavit ftpirilalein, rationalem, intellectualem, quam ideo cceli nomine voluit designare,>|uia eam coeleslibus desideriis voluit inbiare : ut terrenis affectibus li- bera, Greatori suo, amoris nexibtis inhsereret, -et illi soli subdila, cunclis irrationabilibus superemi- nens pra?sideret. IIujus nalune spiriialis sive ra- tionalis sunt angeli, sunt et animae human<e, quo- rum angeli simul, et semel a principio sunt creaii

«leo non est prior omniuiu tempore, quae non esi creata sub tempore. Sed causa prior esl omniuin. quia pmnia facta sunt propter ipsam, et omuia referuntur ad ipsam : et secundum ipsam omnia creata sunt quae cum ipsa in praejacenti materia creata sunt. Quia vero ista facla est rationalis, re- liqua autem creatura facta est irrationalis, ista, ul Deo, cui per rationem similis facta erat, prudenler obediret, illa vero ut isti propler quam facta erat, humiliter deserviret : ista procul dubio prior esi omnium dignitaie conditionis, quae praelata esi om- nibus merito rationis.

Est el aliud propter quod pnor omnium non in- convenienter posse dici videiur : quia scilicel, cum

aniinse vero buinanae processu temporis et creatae D ista invisibilis , et iila visibilium rerum maieria pa-

sunt et creantur, et usque in finem sacculi crea- buntur.Sed, quamvis quolidie novaeauimae creentur, nova tamen fieri natura non dicilur : quoniam ani- marum spirilalis ralionalisqne est natura, etjama principio in angelis hujus naturae pwcessit crea- tura.

In hoc etiam principio, id est, in eodem ^perandi exordio, creata est terra, id est, informts quaedam «t coiifusa materia, de qua terra facta est, id est •quidquid corporeum est : non solum scilicet ea quam terram usitato nomine nuncupamus, sed et aqua, aer, coeltim, quae corporea distinctis vocabulis no-

riter crearelur : ista quidcm formata, creata est non iufoniiis , ilia vero nou forroata creata est , sed in- formis. Sic enim praejacens illa materia facta est de nihilo , ut creata fere comparabilis sil nihilo : et nisi ad formam postmodum et spedeni venirelur, quid sibi vellet informis illa confusio, nescireiur. Watura vero rationalis sic creala esl, ul praejacenteiti inateriam uon haberet, sic abipso creationis exordio distincla personaliter, ut eam pennista confusio vcl coikfusa permistio non leneret : sic fonnam sor- tita conditioni congruam , ut formari deinceps«noti egerel, sic quidqitid ad discretionem et ntnueruui

(I) De isto ecclesiastico loco vide B. Thomam i, p. q 41, arl. 3 ad 4, ubi et de creata et dc iticreata -taoientia iiluin accepi posse dcclarat.

3 EPISTOLjE. 6

pertinet assecuta , ut in his niliil minus debito pos- A Si enim niiiil vellet, voluntas non csset : cum niti a

volendo volimlas non dicalur, quamvis quid volen-

sideret. Est quippe illi naturaliier insitum et inna- lam, ut haberet immaterialem subslantiam, perso- nalem dislantiam, raiionalem inlelligenliatn , tam Jiberam arbilrii potestatem , ut ad bonum vel ad malum posset iiuleciere propriam volunUtem : ad bonum quidem non coactam sedadjutam gratia prae- cedente, ad malum vero non impulsam, sed elapsam eademgratia deserente. Est illi naturaeconcreata im- morialitas nniformis, acuu subtilitas, perfectio mul- tiformis : discernendi vigor Creatori conformis, et ideo meriio diccnda est non infbrmis.

Quia ergo natura angelica lormata creala est, et quod est illi esse , boc est quodammodo formatam esse, dum ex quo habet esse , ex eo et sic esse;

dum sit, non lioc nominc discernaiur.

Cacterum cum voluntatis sit velle : quid nisi bonum vel malum econtrario potesi velle? Velle autem est voluntatis : velle l>onum vel malum hoc erat liber* tatis. Et quid aiiuderat vellebonum, quam ad Deum converti : velle malum, quid aliud quam ab eo averti? Crcata igitur natura angelica , quia liberam 4 habuit voluntatem. Et voluniariam libertatem, statim et voluii vohintate, etquid vellet, elegil li- benate : et pars eorum allera, Deum vohiit , qucm suum creatorem et novitet amavii, pars vero altera, libera nihilominus voluntate, ad voiendum aliud de- clinavit. Et illa quidem in proposito conflrmalor

oinnia vero visibilia sic constat quasi imperfecle * gratia etmerito libtrae voluntaiis, et abeoqueniTO-

creari; ut prius in materia esse habeant quam for< mari; recle sapientia prior omnium esse creata me- moratur, cujus creatio formatione ingenita non post addita consummatur. Yerumtamen juxU aliquid ea- dem ioformis creata judicalur, pro eo quod sua ei creaiio non quidquid est necessarium largiatur : in qua, cum multiplicem senserit largitatem polentiae creairicis , restabat ut acciperet grali* beneucium ailjiitricis. Erat quippe necessariuro, ut ad eum quem suum noverat Creatorem, dalum arbiirium conver- lerel per amorem : el ei cooperante gratia eligeret imo diligeret adhaererc, in quo, et cum quo, dona qna? acceperat posset in «lernum feliciler possidere,

luil, accipit gratiam firmitatis : ut quae erat iimta- bilis per naturam, pro eo scilicel quod de nihilo facla est, jam non possit mutari per graiiam, quia bono incommutabili /voluntate spontanea conjimcta est. Nec ideo tamen libertas arbitrii dicenda est in- jurias sustinere, si non potest olterius malo, sieot primitus, adhserere : imo nunc proprius et conve- nicntius liberum nominatur, cum dono gratiae ab omni tam miseria quam timore miserhe liberatur- Pars autem ista , quae liberam quoqiie , ut dictum est, habuil volunutem, ad seipsam mox conversa, eam perdidit in qua facta fuerat dignitatem : et quia sibi, non Deo, perverse voluit adhaerere , nec in eo 9

Uacenim conversione et dilectione suflicienter for- q q»°d erat, potuit permanere. Lapsa igitur etin pro-

iitaretur, et hac formatione sUbiiiier lirmaretur nec ultra posset ab eo , vel in modicum disseatire, poitquam semel diligendo eligeret obedire. Ifcec au- tem conversio (2), id est, forma in sua crealione na- turac est angelicae non coJlala sed obiata : ul si eam eligeret , iu meritum verleretur, si vero se averle- ret, aeternojuste supplicio puniretur. Eo igitur inodo creata est, etsi iiiulta percipiens, non lamen sibi sufficiens sed infonnis, conversa vero ad amandum veram lucem, omnino ei proul decuit fit conformis : pars autem quae averli voluit non solum mansit vel permansit informis, sed obiaUm lucem abjiciens, tenebrosa facta est et deformis. Sic decuit raliona- lem fieri crealuram ut qtiae habenda eranl non ha-

fundum tenebrarum dimersa, aeterno supplicio cru- ciatur, et cnicianda in diem judicii reservatur : cum adjunctis omnibus qui eam pertinaciter imitanlur, f III vermi vivaci et igni inexstingitibili pariter depu- tanlur. Sed, quia in his quae diaboli sunt non multum delectabiliter immoramur, his omissis, ad bonos angelos revertamur.

Creati sunt angeli mutabiles quidem per naturam, quia facti de nihilo mutari potuerunt, sed non mti- tati per gratiam, quia ei a quo facti sont, adhaese- ntnt : eique adbaerentes mansemnt et permanseruni aierni , qtiamvis Creatori aeterno noiiatenus coae- terni. Illius qnippe aeternitas neque initium noverat, neque finem, istorum vero aeterniias initium habuit.

beret omnia per uaturam : sed per inielligeiitiam el f) sed non finem : quia dum illi ardenli desiderio

liberum arbitrium quae sua ei creatio conferebat, et videret et asse<jiii prcevalernt quod suus ei Condilor offerebat : et ad id non sine suo merito perveniret, oi ab eoDon nisi voluntate spcntanea reslliret. Creata igiturstatim nullo spatio mediante converlitur, et eum, a quo erat, amore comoleciitur : et cum per li- l)erum arbitrium vel in melius vel in delcr'nis*possct ferri , aspexit et dilexit qnod dignuin fucrat anle- ferri. Yolunlatis quippe libcrtas quae illi ualuraliter adfuit, sub olio vel ad modicum vacare non poluii , qoin sine dilatione ad aliquid voiendum verlerelur, alioquin iiescio quomodo recle voluntas dicerclur.

impressit, ab illius firmitate dbno graliae non reces- sit. Hinc ergo dulcissimaB contemplationi delecta- bililer inhasrendo, cl suam mutabilitatem illius flr- milate stabili coliitieudo, vicissitudines variosque teniporum inotns nescil, sed qnidqoido transitoritim est, supergressa, in illius aeternitate aeternaliter re- quiesctt. In qua aeternitate nunc hoc, nunc aliud quod est temporis, non habetur, sed simtil et semet beata identitas vel eadem beatius possidetur : in quam mutatio vel vicissiludinis obombratio non io- currit, quae per diversa et varia , diverso roodo et

variabili non disctirrii. Propter hauc aeterniutem 'J5. SUbilcni iwlc,,i«il» de q«a Paulo ante, hoc cst, gratiam confirmaiionis , seu ut infra loquitur /Irmi-

PHILIPPI DE HARVENG ABBATIS BON,E SPEI

qua Deo conslat ange.os cohaercre, ct Denm in an gelis nihiloininus seternaliter permanere, cosdem angelos doinuin «inernam Aposlolus nominavit, cum ad spcrandam coeleslcm mansionem fidelium aitiinos invitavit : < Ilabcmus , inquii , domum non inanu factam, aeternam in cceiis (// Cor. v). i llla quidem domus et noslra el Dei est, nostra , quia ad ejus mansionem speramus nos venire, si Dco volucrimus vel poluerimus lege debiia deservire : el Dei cst, quia Deus in ea dignatur habilare, et Iiabilans de- core cam venustare. Quem decorem David adbuc in terra positus jam vidcbat, et visum fervens spirilu diligebal : et quia nulli ejusdem mansionis gaudiuui invidebat, perceplam graliam sub silenlio non pre- mebat. c Doinine, inquil, dilexi decorem domus tuae et locum habitalionis gloriae tuoe (Ptal. xxv). i Hoc cs;, coelum, sivecoeii, in quo vel quibus Deus et esse dicilur ei scdere, et suam voluutaiem diligil adim- plerc : sictit et in oratione Dommica commendatur, e&!a Psalmis multoties prsedicatur. < Pater, inquil, noster, qui cs in coelis (Maith. vi), el : > Dominus in i coeio sedes ejus (Psal. x); i el : < Deus noster in coelo oiniiia quaecunque voluit, fecil (P$at. ckiii). Et quoniam non solum ante hoc coelum , sed nec in ipso coelo vicissitudo lemporis invenilur, quia cl in sua bealitudine nil amittit uec futurum aliquid tempora- litcr operitur : ideo cum faclumlegitur, silet de tem- poribus, silet de diebus Scriptura, quia omnem lemporis creaturam ista supergreditur creatura. Et recte in ejus crealione nulla fil mentio temporis vei

A num libro xin (cap. 52)dicere videttir : <